Do probiotyków, czyli żywych, niechorobotwórczych drobnoustrojów wywierających pozytywny wpływ na organizm człowieka zaliczamy liczne szczepy bakterii oraz grzybów. Te dobroczynne mikroorganizmy kolonizują jelita, konkurują z patogenami, stabilizują barierę jelitową, a także biorą udział w procesach odpornościowych. Kiedy powinniśmy sięgnąć po probiotyki i jak je prawidłowo stosować?
Probiotyki i ich przypuszczalny mechanizm działania
Probiotyki są „wielozadaniowe”. Oznacza to, że nie ma jednego, wspólnego mechanizmu działania dla wszystkich szczepów. Co więcej, sposób oddziaływania probiotyków na organizm jest przedmiotem nieustannych badań. Prawidłowy dobór preparatu probiotycznego jest więc kluczowym czynnikiem w łagodzeniu oraz prewencji różnego rodzaju chorób. Probiotyk powinien być również dopasowany do wieku pacjenta, stanu ogólnego organizmu, a także stosowanych leków.
Zasadnicza rola preparatów probiotycznych polega na stabilizacji mikrobioty jelitowej. Takie działanie nie tylko reguluje perystaltykę, ale również zapobiega biegunkom wywołanym zatruciem pokarmowym bądź infekcją. Co ciekawe, dobroczynne drobnoustroje niejako „konkurują” z patogenami, doprowadzając do ich wyparcia i usunięcia poza organizm. Niektóre szczepy wykazują ponadto działanie neurogenne i endokrynne, a także biorą udział w produkcji witamin (głównie wit. z grupy B) oraz modulowaniu reakcji odpornościowych [1]
Jakie mikroorganizmy wykazują efekt probiotyczny?
Wśród najpopularniejszych i najczęściej stosowanych preparatów probiotycznych możemy wymienić te zawierające bakterie kwasu mlekowego Lactobacillus: L. rhamnosus (Lakcid, Lakcid Forte, Lacidofil, Dicoflor, Floractin), L. acidophilus (Vivomixx), L. casei, L. reuteri (Asecurin) oraz Bifidobacterium: B. infantis, B. longum (Vivomixx), a także drożdżaki Saccharomyces boulardii (Enterol 250, Dierol).
Bardzo często w preparatach probiotycznych zawarte są również dodatkowe substancje, określane mianem prebiotyków. To nic innego jak nieulegające strawieniu składniki, które wspomagają aktywność oraz rozwój mikroorganizmów probiotycznych. Są to m.in. inulina oraz fruktooligosacharydy – preparaty zawierające zarówno probiotyk, jak i prebiotyk określamy mianem synbiotyków (np. Osłonka Normal, Trilac, Multilac). Tego typu produkty mogą być stosowane zarówno w trakcie antybiotykoterapii, jak i w czasie trwania biegunki infekcyjnej (bakteryjnej lub wirusowej) lub biegunki podróżnych (w tym przypadku synbiotyk może być stosowany także prewencyjnie) [1, 2]
Kiedy sięgnąć po probiotyk?
Choć probiotyki okazują się pomocne w wielu sytuacjach, najczęściej stosujemy je podczas antybiotykoterapii. Dzięki dostarczaniu korzystnych dla naszego zdrowia mikroorganizmów, zapobiegamy biegunce poantybiotykowej oraz wyjałowieniu jelita grubego. Podczas kuracji antybiotykowej warto sięgnąć po preparaty zawierające S. boulardii lub Lactobacillus GG (dostępne w postaci kropli, proszku lub kapsułek). Pamiętajmy o stosowaniu się do zaleceń lekarza i regularnym przyjmowaniu probiotyku, nawet po zakończeniu kuracji antybiotykiem.
Kolejnym wskazaniem do stosowania preparatu probiotycznego jest zespół jelita drażliwego. Wykazano, że niektóre szczepy rzeczywiście redukują nasilenie objawów obejmujących m.in. wzdęcia, skurcze jelitowe, biegunkę oraz zaparcia. Wśród przykładowych mikroorganizmów wymienia się np. L. plantarum (Sanprobi IBS) oraz Lactobacillus GG. Powszechne jest także stosowanie probiotyków w przypadku występowania kolki niemowlęcej (Lactobacillus reuteri, np. BioGaia)
Oczywistym wydaje się również fakt przyjmowania probiotyku podczas biegunki. Preparaty zawierające żywe kultury bakterii nie tylko skracają czas trwania objawów, ale również przyspieszają proces odbudowy prawidłowej mikrobioty jelitowej. Jeśli jednak biegunce towarzyszą silne wymioty, należy skonsultować się z lekarzem (pamiętajmy jednocześnie o odpowiednim nawodnieniu organizmu!) [2, 3, 4].
Jak przyjmować probiotyki?
W zależności od rodzaju preparatu, stosujemy najczęściej je 1-2 razy na dobę. Produkty w kroplach należy wcześniej wymieszać, wstrząsając kilkakrotnie buteleczką. Jeśli zachodzi taka potrzeba, możemy dodać preparat do jedzenia (uważajmy, aby pokarm nie był gorący!). W przypadku trudności z przełykaniem i jednoczesną koniecznością przyjmowania probiotyków w kapsułkach, możemy ową kapsułkę otworzyć i niezwłocznie spożyć jej zawartość. Świetną alternatywą są również preparaty w saszetkach (np. Enterol 250 saszetki, Vivomixx 450 saszetki) [1].
[1] I. Ignyś, P. Piątkowska, W. Cichy; Probiotyki i prebiotyki w żywieniu i leczeniu dzieci; Pediatr Pol 2008; 83 (1): 68–75.
[2] Z. Weizman, G. Asli, A. Alsheikh; Effect of a probiotic infant formula on infections in child care centers: comparison of two probiotic agents; Pediatrics 2005 Jan;115(1):5-9. doi: 10.1542/peds.2004-1815.
[3] Szajewska H.: Advances and limitations of evidence-based medicine – impact for probiotics. Ann. Nutr. Metab., 2010; 57 (suppl.): 6–9
[4] deVos W.M., de Vos E.A.: Role of the intestinal microbiome in health and disease: from correlation to causation. Nutr. Rev., 2012; 70 (suppl. 1): S45–S56
